Ethische kaders
In de zorg maken professionals soms keuzes die te maken hebben met normen en waarden die moeten worden afgewogen. Bij het ontwikkelen en toepassen van AI in de zorg is dit niet anders. Ethiek wordt soms als abstract en ongrijpbaar ervaren. Deze pagina geeft een overzicht van verschillende methodieken om ethische vraagstukken concreter te maken. Ze bieden handvatten om de ethische beoordeling vorm te geven.
Handleiding aanpak begeleidingsethiek
Meer gevoel en grip krijgen op de belangrijkste ethische waarden en afwegingen bij het toepassen van AI? ECP, het platform voor de informatiesamenleving, heeft de aanpak begeleidingsethiek gevalideerd voor de zorgsector en een handleiding ontwikkeld. De aanpak en bijbehorende 'handleiding aanpak begeleidingsethiek voor AI & digitale zorg' is een praktische gids met instructies en materiaal voor zorgprofessionals, projectleiders en ontwikkelaars om zelf een workshop begeleidingsethiek te organiseren.
Tip
Speel eens het online ‘ganzenbord’ De Ethische Data Assistent (DEDA), ontwikkeld door de Utrecht Data School (zie hieronder). Hiermee ontwikkelt u binnen een uur inzicht in de belangrijkste ethische afwegingen.
De Ethische Data Assistent
Utrecht Data School, onderdeel van Universiteit van Utrecht i.s.m. gemeente Utrecht
De Ethische Data Assistent helpt om ethische problemen in dataprojecten, datamanagement en databeleid te herkennen. Kern is het bespreekbaar maken van ethische vraagstukken via een bordspel.
Ethische richtsnoeren AI
Onafhankelijke AI-experts, in opdracht van EC (2019)
Zeven richtsnoeren voor het ethisch toepassen van AI zijn opgesteld door onafhankelijke experts in opdracht van de Europese Commissie:
1. Invloed en toezicht door mensen
2. Veiligheid
3. Privacy
4. Transparantie
5. Non-discriminatie
6. Welzijn
7. Verantwoording
Onderdeel van de Ethics guidelines for trustworthy AI is een (concept) controlelijst om te bepalen of artificiële intelligentie betrouwbaar is. Een aantal belanghebbenden testen deze op praktische bruikbaarheid.
Toolbox Ethisch verantwoorde innovatie
Ministerie van BZK (2019)
De toolbox is ontwikkeld voor iedereen die in de publieke sector nieuwe technologieën ontwikkelt of toepast en biedt gereedschappen die organisaties naar eigen inzicht kunnen inzetten in een project. De adviezen en bijbehorende tools zijn niet uitputtend en ook niet specifiek gericht op de zorg, maar kunnen wel een bron van inspiratie bieden.
Toolbox Ethisch verantwoorde innovatie
Preliminary study on the ethics of artificial intelligence
Werkgroep van UNESCO onder leiding van professor Peter-Paul Verbeek, Universiteit Twente (2019)
De werkgroep voerde een voorlopige studie uit naar ethische vraagstukken in relatie tot AI. Ze beveelt aan dat UNESCO nader onderzoekt of er standaarden nodig zijn voor Ethiek en AI.
Voorlopige studie over de ethiek van AI
Overzicht van ethische codes en principes voor AI
Rathenau Instituut (2019)
Dit overzicht beschrijft de belangrijkste ethische codes, principes en richtlijnen opgesteld door het bedrijfsleven, de wetenschap en overheden. Het is geschikt voor partijen die willen innoveren met AI in de zorg en voorbeelden zoeken van AI-richtlijnen van verschillende organisaties.
Overzicht van ethische codes en principes voor AI
Ethische code AI
Brancheorganisatie Nederland ICT (2019)
Deze ethische code besteedt onder meer aandacht aan publieke waarden, transparantie over gekozen techniek, inzicht in gebruik van data, herleidbaarheid van AI-uitkomsten en educatie over AI.
Guidance Code of conduct for data-driven health and care technology
Britse overheid (2019)
De Britse overheid stelde tien principes op voor het gebruik van data-analyse in de zorg.
Deze tien principes zijn onder meer het centraal stellen van gebruikers, het respecteren van relevante wetgeving, transparantie en verantwoording, het gebruik van open standaarden, validatie van uitkomsten en veiligheidsaspecten.
Guidance Code of conduct for data-driven health and care technology
AI Impact Assessment
Platformorganisatie ECP (2018)
De AI Impact Assessment kan toegepast worden door partijen die ethisch verantwoorde AI-toepassingen in de zorg (willen) ontwikkelen. In acht stappen kunt u een AI-toepassing ethisch beoordelen.
Digitale dokters - een verkenning van expertsystemen
Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG, 2018)
Het transformeren van medische expertsystemen tot ‘digitale dokters’ (door AI) roept ethische vragen op, signaleert CEG. Is bijvoorbeeld voldoende transparant welke data en normen worden gebruikt bij conclusies of adviezen van systemen? Inzet van systemen kan spanning opleveren met de rol en het goed kunnen functioneren van de arts.