Meer successen voor AI in gezondheid en zorg met het ‘Hulpmiddel Handelingsruimte’

Onderzoekers en ontwikkelaars maken steeds vaker digitale gezondheidstoepassingen, zoals apps, modules in het elektronisch patiëntendossier of andere software op basis van (AI)-algoritmes of beslisregels. Soms ontstaat er een mismatch tussen ontwikkeling en wat de praktijk vraagt, wat ertoe kan leiden dat de toepassing niet succesvol geïmplementeerd wordt. En dat is zonde, want het is wel de bedoeling dat er waarde voor de zorg gecreëerd wordt. Om de kans op het succesvol doorlopen van het ontwikkel- en implementatieproces te maximaliseren is het ‘Hulpmiddel Handelingsruimte’ ontwikkelt.

Het hulpmiddel is gemaakt door de krachten van verschillende expertises uit het veld te bundelen in het actieteam Handelingsruimte van het VWS-programma Waardevolle AI voor gezondheid. Het hulpmiddel zorgt ervoor dat je als onderzoeker of ontwikkelaar op tijd stil staat bij vereisten op vijf domeinen: waarde, toepassing, ethiek, techniek en verantwoordelijkheid. 

Download hier het Hulpmiddel Handelingsruimte Waardevolle AI voor gezondheid en zorg

Domeinen handelingsruimte waardevolle AI voor gezondheid

Het integrale karakter helpt onderzoekers en ontwikkelaars met aanwijzingen in handelingsruimte om zich vroegtijdig voor te bereiden op gevraagde minimale (wettelijke) eisen of standaarden en wanneer gebruikers en stakeholders daar bij te betrekken. Ook biedt het een mogelijkheid om te reflecteren op acties om tot mensgerichte en betrouwbare AI-toepassingen te komen die door zorgverleners, patiënten en burgers ook echt als waardevol ervaren worden.

Innovatiefunnel voor heldere structuur en focus op impact

Het ‘Hulpmiddel Handelingsruimte’ is opgebouwd aan de hand van een innovatiefunnel. Een proces van 7 opvolgende fasen die gericht zijn op het creëren van zoveel mogelijk waarde. Elke fase binnen dit proces biedt ruimte om creatief en iteratief te werken. Iedere fase heeft tegelijkertijd een vastomlijnd doel en gaat uit van een onderbouwde inzet van middelen. Elke tussenliggende faseovergang (gate) bevat een checklist die helpt om op het juiste moment de juiste vragen te stellen op de vijf domeinen. Wanneer aan alle eisen van de gate voldaan is, kan het traject naar de volgende fase in de innovatiefunnel. Zo voldoet de innovatie gaandeweg aan alle wet- en regelgeving en gebruikersverwachtingen.

Saskia Haitjema: “Digital health innovatie is complex. Je moet aan zoveel dingen denken, dat kan soms best demotiverend zijn. Bij de ontwikkeling van het hulpmiddel was het uitgangspunt juist altijd: wat kan wél? Handelingsruimte noemen we dat.”

Innovatiefunnel handelingsruimte

Meer draagvlak

De werking van het hulpmiddel gaat uit van een multidisciplinaire aanpak door verschillende partijen vanaf de start te betrekken en regelmatig tussenresultaten te laten zien. Dit versterkt het draagvlak voor de AI-toepassing en daarmee ook de kans op succes.

Het hulpmiddel biedt de mogelijkheid om behaalde eisen af te vinken zodat op elk moment inzichtelijk is waar het ontwikkeltraject staat. Daarnaast bevat het hulpmiddel een uitgebreide begrippenlijst en een actuele literatuurlijst met verwijzingen naar belangrijke documentatie en ander tools om het ontwikkeltraject te versnellen en verbeteren. Zo kan het hulpmiddel ingezet worden:

  1. bij het opstarten en organiseren van een nieuw AI ontwikkeltraject;
  2. bij het reflecteren en evalueren van lopende, afgeronde of mislukte AI ontwikkeltrajecten;
  3. bij het afstemmen en samenwerken met belangrijke stakeholders binnen en buiten de organisatie in AI ontwikkeltrajecten als gemeenschappelijk referentiekader.

Saskia Haitjema: “Het structureren van innovatie lijkt tegenstrijdig, maar het is als organisatie belangrijk om te kunnen bepalen wanneer het letterlijk de moeite waard is om in mensen en middelen te investeren.“

Community-based hulpmiddel: uw ervaring centraal voor doorontwikkeling

Het actieteam heeft met dit hulpmiddel een eerste versie neergezet. Daarin is de innovatiefunnel herijkt met reeds beschikbare good practices en dit raamwerk gevalideerd op basis van focusgroepen met eindgebruikers en andere experts buiten het actieteam.

Deze versie van het hulpmiddel is bedoeld als aanzet voor een verder te ontwikkelen community-based hulpmiddel. Het ophalen van ervaringen in het gebruik en het actief uitwisselen van uitdagingen en lessen in het veld bepalen de verdere doorontwikkeling van het hulpmiddel. De aankomende maanden worden netwerken en andere expertises aangehaakt om een community te organiseren, zodat het huidige actieteam het stokje kan overdragen. Hierbij zal onder andere de Nederlandse AI Coalitie nauw betrokken worden.

Meeneemsessies

In september zijn er meeneemsessie geweest voor geïnteresseerden. Deze digitale sessies organiseerde het actieteam samen met de Nederlandse AI Coalitie om stil te staan bij vragen en reacties op het hulpmiddel en om geinteresseerden op weg te helpen om het raamwerk toe te gaan passen in het werk. Daarnaast is er met elkaar verkend hoe we ons als community rond het hulpmiddel en onze gezamenlijke uitdagingen kunnen organiseren.

Actieteam handelingsruimte

Mede dankzij het actieteam is het Hulpmiddel Handelingsruimte tot stand gekomen. In het actieteam zaten:

Saskia Haitjema, Michel Paardekooper, Jojanneke Drogt, Jan Jaap Baalbergen, Mike Lensink, Kishan Shri, Karin Jongsma, Lemmy Hoogendoorn, Rowan Schaaf, Annemieke Nennie en Wouter van der Bij.